IPN Bücher

Drugi tom publikacji Urząd do spraw Wyznań – Struktury, działalność, ludzie jest kolejną publikacją mającą na celu opisanie struktur, działalności i pracowników aparatu wyznaniowego Polski ludowej oraz wybranych aspektów jego działalności w pierwszej dekadzie panowania w Polsce systemu komunistycznego. Powstał w ramach Centralnego Projektu Badawczego IPN „Władze komunistyczne wobec Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce 1944–1989”. Publikacja składa się z 16 tekstów dotyczących tytułowej problematyki.

Na temat bolszewizmu i systemu sowieckiego wypowiadali się przedstawiciele wszystkich właściwie kierunków polskiej myśli politycznej. Najsłabiej sprawy te zaprzątały uwagę elit ruchu ludowego. Pierwsze opinie przyniósł już rok 1918. Nowe wypowiedzi pojawiły się w 1919, a więc już w realiach niewypowiedzianej wojny polsko-sowieckiej, oraz w 1921, roku zawarcia polsko- sowieckiego pokoju w Rydze. Ufamy, że wybór pozycji do niniejszej antologii jest w miarę możliwości reprezentatywny. Obejmuje on głosy socjalistów: Bolesława Limanowskiego i Kazimierza Czapińskiego. Orientację leseferystyczną – co nie może oznaczać przynależności do żadnego obozu liberalnego, bo obóz taki nie istniał – najpełniej reprezentują Adam Krzyżanowski i Jerzy Kurnatowski. Głos konserwatysty znajdujemy w wypowiedziach Władysława Leopolda Jaworskiego. Katolicka nauka społeczna jako kierunek myśli politycznej ma w niniejszej antologii miejsce w postaci rozważań ks. Antoniego Szymańskiego, długoletniego rektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, oraz wystąpienia ks. Kazimierza Lutosławskiego, autora preambuły do konstytucji marcowej z 1921 r. Obóz narodowy (endecki) reprezentuje głos Stanisława Grabskiego.

Publikacja zawiera dokumenty dotyczące organizowanych przez opozycję antykomunistyczną niezależnych obchodów świąt narodowych, a także przeciwdziałań aparatu bezpieczeństwa PRL wobec tych przedsięwzięć. Znalazły się w niej sporządzane przez Departament III MSW i podległe mu struktury terenowe plany działań, ankiety operacyjne oraz meldunki sytuacyjne. Sięgnięto po dokumentację pochodzącą z materiałów spraw i teczek pracy tajnych współpracowników SB biorących udział w przygotowywaniu obchodów oraz samych uroczystościach.

Publikacja ukazująca plejadę najważniejszych zdrajców z szeregów niepodległościowych, ich motywacje, kulisy przejścia na stronę komunistyczną, wymiar strat jakie spowodowali wśród dotychczasowych współtowarzyszy broni. To także opowieść o kulisach działań operacyjnych bezpieki, które doprowadziły zasłużonych niegdyś działaczy podziemia do załamania i zmiany frontu. Część druga publikacji poświęcona jest postaciom niejednoznacznym, których postawy określone zostały przez niektóre kręgi jako zdrada, a których działalności nie da się już tak jednoznacznie sklasyfikować.

Symon Petlura odegrał czołową rolę w ukraińskiej rewolucji narodowej w latach 1917–1921, a następnie był przywódcą ukraińskiej emigracji politycznej. Jest z pewnością symbolem walk o niepodległość. Jednakże wokół jego postaci narosło wiele mitów i stereotypów. Ich źródłem była przede wszystkim sowiecka propaganda, która przez ponad 70 lat zwalczała zaciekle Petlurę i „petlurowców” jako synonim kontrrewolucji i zaprzedania się „polskim interwentom”. Stąd też po odzyskaniu niepodległości w 1991 r. jego postać z trudem przebijała się przez pokłady negatywnej propagandy, aby zająć należne miejsce w pamięci historycznej Ukraińców. Celem niniejszej publikacji jest zapoznanie czytelników z wybranymi zagadnieniami dotyczącymi działalności Symona Petlury jako przywódcy Ukraińskiej Republiki Ludowej w czasie walk o niepodległość i na emigracji, okolicznościami jego tragicznej śmierci i procesu zabójcy oraz procesem kształtowania jego wizerunku w oczach Ukraińców od okresu rewolucji po czasy współczesne. Kilka tekstów ma charakter podsumowania dotychczasowego stanu wiedzy, w pozostałych znajdziemy również nowe, nieznane wcześniej fakty i analizy. Prezentowany tom powstał w ramach prac Polsko-Ukraińskiej Komisji Historyków dla Badania Relacji Wzajemnych w latach 1917–1921. Zgodnie z przyjętymi w publikacjach Komisji regułami tom ma charakter dwujęzyczny.

Książka zawiera wybór źródeł: polskich tłumaczeń dokumentów sporządzonych przez amerykańskich dyplomatów pracujących w PRL w ostatnim piętnastoleciu jej istnienia. Źródła te dotyczą spotkań przedstawicieli USA z duchownymi Kościoła katolickiego w Polsce – od najważniejszych hierarchów po zwykłych księży.

Wydawnictwo źródłowe przedstawiające stosunek KPRP/KPP wobec PPS w latach 1918-1938. Praca zawiera 135 wyselekcjonowanych tekstów źródłowych komunistycznej proweniencji dotyczących tytułowej problematyki.

Historia NSZZ „Solidarność” od lat przykuwa uwagę badaczy różnych dyscyplin naukowych. To nie tylko dzieje politycznej batalii zorganizowanego społeczeństwa o niepodległą Polskę, ale przede wszystkim fenomen wielkiego ruchu społecznego, który na trwałe odmienił sposób myślenia, a także działania wielu osób, wywarł znaczący wpływ na inne organizacje oraz instytucje, przyczyniając się do ich reformy i odnowy. To również ruch, który przez całą dekadę lat osiemdziesiątych XX w. przykuwał uwagę światowej opinii publicznej i wyznaczał innym narodom Europy Środkowej i Wschodniej drogę do wolności. Na publikację składają się 24 artykuły podzielone na dwie części: o NSZZ „Solidarność” i Wobec NSZZ „Solidarność”. Przybliżają Czytelnikowi szerokie spektrum zagadnień związanych z historią związku, często dotąd nieznanych bądź słabo zbadanych.

W trzecim tomie pracy zbiorowej Paryż, Londyn, Monachium, Nowy Jork. Powrześniowa emigracja na mapie kultury nie tylko polskiej autorzy skupili się na indywidualnej (artystycznej, pisarskiej, naukowej) oraz instytucjonalnej działalności kobiet reprezentujących powrześniowe wychodźstwo, podjęli także interesujący wątek kobiet, które funkcjonowały jako osoby twórcze w cieniu wybitnych czy uznanych mężczyzn (mężów, życiowych partnerów), nierzadko również realizowały się w męskim środowisku zawodowym. Podjęcie tematu udziału kobiet w życiu emigracyjnym i wpływu na kształt tego życia wypełni istotną lukę w badaniach nad dziedzictwem Polaków i Polek żyjących zarówno w diasporze, jak i poza nią – po drugiej stronie żelaznej kurtyny.

W ostatnich dwóch dekadach, dzięki dostępowi do materiałów zdeponowanych w archiwach IPN, pojawiły się liczne opracowania dotyczące zarówno struktur, kadr, jak i działalności poszczególnych jednostek UB/SB oraz służb wojskowych. Jednak na poziomie lokalnym, w odniesieniu do historiografii dotyczącej Pomorza Zachodniego, wciąż brakuje syntetycznych opracowań, które wypełniłyby tę niełatwą, specjalistyczną niszę. Szczególnie widoczny jest brak wydawnictw omawiających podstawy: strukturę, organizację i lokalny zakres funkcjonowania instytucji zaliczonych do katalogu cywilnych organów bezpieczeństwa państwa: UB, MO (do 1954 r.) czy Informacji Wojskowej . Jak dotąd nie powstało monograficzne opracowanie Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Szczecinie i Koszalinie. Wyjątek pod tym względem stanowią publikacje traktujące o sprawach personalnych, choć dotyczą one tylko szeroko rozumianej kadry kierowniczej i ograniczają się do podstawowych danych opisujących przebieg służby pracowników UB .