Der Band umfasst Überlegungen, Manifeste und Kommentare, die das Theaterbewusstsein und die künstlerische Praxis der wichtigsten polnischen Theaterregisseure und Schauspieler der zweiten Hälfte des 20. Jahrhunderts dokumentieren. Das polnische Theater erfreute sich damals allgemein - sowohl in Polen wie in ganz Europa - erheblicher Anerkennung und die Suche nach neuen Ausdrucksformen der polnischen Künstler (u. a. Grotowski, Kantor, Szajna) weckte großes Interesse. Die einzelnen Beiträge präsentieren unterschiedliche Facetten der Theatersprachen, die sich in Polen nach dem Zweiten Weltkrieg, von ca. 1955 bis 1990 artikuliert haben. Sie zeigen auch, wie die polnischen Theatermacher - unter anderen historischen und politischen Bedingungen als in Westeuropa - Aufgaben und soziale Funktionen des Theaters verstanden haben.
Główna fala ekspresjonizmu przypada na drugie dziesięciolecie XX wieku. W ciągu zaledwie kilku lat ekspresjonizm stopniowo zawładnął wszystkimi obszarami sztuki. Ale już w roku 1920 Wilhelm Worringer zapowiadał jego koniec, a rok później Yvan Goll obwieścił śmierć ekspresjonizmu. Dramat i teatr ekspresjonistyczny wykraczają poza te wąskie ramy, z jednej strony znajdując inspiracje we wcześniejszej twórczości dramatycznej i zjawiskach związanych z reformą teatru, z drugiej zaś właściwe ekspresjonizmowi środki wyrazu scenicznego widoczne są także w późniejszych inscenizacjach.[…] trudno jest traktować niemiecki ekspresjonizm w teatrze jako nurt jednorodny, całkowicie spójny, określający się w jakimś nadrzędnym manifeście czy programie i posiadający wspólny arsenał środków wyrazu oraz strategii artystycznych. A mimo to stwierdzić wypada, że właśnie w dramacie i teatrze ekspresjonizm wyraził się najpełniej, w sposób dojrzały i kompleksowy, i w tych właśnie dziedzinach przyjął postać najbardziej radykalną, wywierając wpływ na rozwój późniejszych form dramatyczno-teatralnych.
Zbiór studiów z zakresu badań nad teatrem i karnawałem. Zawiera szkice o
konkretnych przejawach praktyk karnawałowych lub teatralnych oraz o sposobie
badania jednych i drugich. Autor postrzega teatr w kontekście kulturowym i
komunikacyjnym i w podobny sposób traktuje karnawał, analizując obie formy
ludzkiej aktywności artystycznej i społecznej za pomocą podobnych narzędzi.
Poszerza spojrzenie na teatr o perspektywę antropologiczną i kulturoznawczą, a
karnawał postrzega nie tylko w tradycyjnym horyzoncie etnograficznym, lecz
także w kontekście antropologii widowisk.
Antologia tekstów poświęconych teorii maski i studiów prezentujących
posługiwanie się maską w obrzędzie, karnawale, teatrze, zabawie, sztuce.
Książka prezentuje szkice zarówno klasyków myśli humanistycznej, takich jak:
Claude Lévi-Strauss, Henry Pernet, Jean Starobinski, Jean-Thierry Maertens,
Jean-Luc Nancy, jak i współczesnych badaczy zagranicznych zajmujących się tą
problematyką, wśród których znaleźli się Richard Weihe, David Napier, Cesare
Poppi czy Cara McCarty. Antologia obejmuje artykuły autorów zagranicznych,
które wcześniej nie były tłumaczone na język polski. Zaletą książki jest
wprowadzenie do rodzimego obiegu naukowego współczesnej refleksji na temat
maski, za granicą bogatej i nieustannie rozwijanej – przez archeologów,
etnologów i etnografów, antropologów, socjologów, kulturoznawców, teatrologów,
literaturoznawców, historyków sztuki etc. – u nas zaś prawie nieobecnej.
Drugim kryterium doboru tekstów jest ich interdyscyplinarność. Wśród autorów
mamy, owszem, etnologów, jak na każdą pracę o masce przystało, ale tym razem
znaleźli się tu w mniejszości – i reprezentują głównie etnologię europejską.
Inne teksty napisane zostały z perspektywy filozofii, teatrologii,
archeologii, historii sztuki, nauk społecznych – albo łączą różne punkty
widzenia. Trzecim kryterium jest status nowości. Poszczególne artykuły mają
stanowić przykłady aktualnych i różnorodnych badań nad maską, w większości
niepodejmowanych jeszcze w Polsce. Czytelnicy znajdą w książce najnowszą
wiedzę z zakresu badań nad maską. Autorzy starannie wybrali teksty omawiające
aspekty teoretyczne problematyki maski oraz obszary wykorzystywania maski w
działaniach obrzędowych, artystycznych, politycznych, użytkowych i innych
(maska jako narzędzie sportowca, terrorysty, strażaka). Odbiorcami książki są
pracownicy naukowi wykładający antropologię, kulturoznawstwo, teatrologię,
socjologię i inne kierunki humanistyczne, jak również studenci tych kierunków.
Planowana antologia będzie wykorzystywana na zajęciach z antropologii i
kulturoznawstwa na wielu uczelniach. Po książkę sięgną także wszyscy
zainteresowani fenomenem maski nie tylko w ujęciu antropologicznym i
kulturowym, lecz także społecznym, politycznym.
Wojciech Dudzik proponuje rozpoznanie i interpretację funkcji oraz form
obecności maski, rozumianej jako przedmiot materialny, we współczesnej
kulturze europejskiej i polskiej. Poddaje weryfikacji przeświadczenie, że
maska – wskutek sekularyzacji i desakralizacji w warunkach globalizacji
kultury – straciła swoje znaczenie „pierwotnego narzędzia człowieka” i stała
się jedynie egzotyczną ozdobą, zabawką, eksponatem muzealnym. Książka
przeciwstawia się utartym poglądom o marginalizacji maski we współczesnej
kulturze europejskiej i prezentuje wyniki najnowszych badań w tym zakresie.
Jej zaletą jest analiza różnorodnego materiału, od maski neoobrzędowej do
ochronnej, od maski używanej podczas demonstracji politycznych do maski
eksponowanej w muzeum. Autor wykorzystuje dorobek performatyki (przedstawiając
rozumienie maski jako przedmiotu performatywnego, stymulującego zachowanie jej
nosiciela), kulturoznawstwa i antropologii widowisk, podczas gdy tradycyjne
dotychczasowe badania miały zazwyczaj charakter etnograficzny i etnologiczny.
