Marta Bucholc Bücher

Geschlechterdynamiken vor Gericht Das Themenheft befasst sich mit der Frage, wie Geschlecht vor Gericht konstruiert und verhandelt, aber auch strategisch eingesetzt wird, um Ansprüche durchzusetzen beziehungsweise sich gegen Vorwürfe zu verteidigen. Im Fokus steht dabei der Gerichtsraum, der als physischer Ort und gleichzeitig als durch Interaktionen geformter sozialer Raum zu verstehen ist. Wie prägt dieser von gesellschaftlichen Normen und Machtasymmetrien durchzogene Raum die Darstellungen und Strategien der Personen, die vor der Richterbank stehen? Welche Rolle spielt Geschlecht in diesem Raum? Wie nutzen Angeklagte, Kläger*innen, Jurist*innen, Expert*innen oder Zeug*innen »Geschlecht« um ihr Anliegen durchzusetzen? This issue explores the nuanced dynamics of gender in the courtroom, where gender is constructed and negotiated, as well as used strategically by individuals to advance claims or counter accusations. The focus is on the courtroom, understood as a physical but also as a social space constructed through interactions. The articles examine how social norms and power asymmetries inscribed into the courtroom shaped the representations and strategies of those standing before the judge. What role does gender play in this space? How do defendants, plaintiffs, lawyers, experts or witnesses use "gender" to make their case?

Focusing on the evolution of sociology in post-war Central and Eastern Europe, this book uniquely traces the discipline's development in Poland alongside significant political and social shifts since 1945. It provides an accessible overview of sociology's role within Polish society and culture, making it suitable for both newcomers to the subject and those seeking deeper insights. The work serves as a valuable resource for understanding the interplay between social sciences and historical context in the region.

Wittgenstein writes: "We can easily imagine people amusing themselves in a field by playing with a ball so as to start various existing games, but playing many without finishing them and in between throwing the ball aimlessly into the air, chasing one another with the ball and bombarding one another for a joke and so on. And now someone says: The whole time they are playing a ball-game and following definite rules at every throw. And is there not also the case where we play and make up the rules as we go along? And there is even one where we alter them – as we go along.“ In this book, the author is tackling one of the most salient problems in our current debate about globality: How a global community is possible. She is asking: How do we make the rules of our games? Where does the normativity of our moral laws, statutory provisions and table manners come from? How do we strive to keep naked violence at bay by allowing power to be vested with the right of correction? Can humanity as a whole become a global community of self-defense? Marta Bucholc seeks answers to these questions in the writings of Norbert Elias, while watching the players in the field go on.

Książka poświęcona socjologii wiedzy Eliasa, której głównymi czynnikami są władza i kultura. Autorka śledzi związki między nimi, by ukazać, jak wygląda współzależność władzy i kultury, czyli jak powstaje i jest wykorzystywana władza w procesie wytwarzania i podtrzymywania normatywności. Norbert Elias jest twórcą teorii procesu cywilizacji, która miała wyjaśnić przemiany europejskich instytucji władzy, obyczajów i mentalności od średniowiecza po czasy współczesne, dając zarazem klucz do analizy procesów transformacyjnych w innych społeczeństwach. Władza, cywilizacja, normatywność i kultura wiążą się ze sobą w modelu teoretycznym, który w całości mieści się w polu socjologii wiedzy. Władza jako relacja społeczna istnieje tam, gdzie istnieją reguły ograniczające stosowanie przymusu. Podstawową formą przymusu jest przemoc fizyczna. Cywilizacja to proces eliminowania przemocy fizycznej z życia społecznego, przekształcania jej w bardziej subtelne formy przymusu. Rozdział pierwszy Autorka poświęca kwestii relacji między światem przyrody a światem społecznym, następnie zaś zależnościom między różnymi poziomami integracji społecznej. W rozdziale drugim opisuje powstawanie normatywnych wzorców postępowania jako kanonów. W kolejnym rozdziale przedstawia proces wytwarzania normatywności, projektowania i przekazywania habitusu oraz konstruowania kanonów. W rozdziale czwartym kładzie nacisk na konieczność uwzględnienia w badaniu społeczeństwa doświadczenia ludzkiego jako jego konstytutywnego składnika, dochodząc do tytułowego piątego wymiaru ludzkiej egzystencji. Rozdział piąty to próba spojrzenia z dużego dystansu na kulturę i wiedzę. Autorka zadaje sobie pytanie o relacje między zaangażowaniem i neutralnością jako cechami wiedzy i jej symbolicznych reprezentacji a zaangażowaniem jako cechą kultury. To także pytanie o możliwość zastosowania Eliasowskiej socjologii wiedzy do współczesnych społeczeństw wielokulturowych. We współczesnym świecie zagadnienie wielości kultur i metod zapewnienia ich pokojowej koegzystencji stało się kluczowe. Zdaniem Autorki socjologia Eliasa może dostarczyć odpowiedzi także na pytania, jakich jej twórca nigdy sobie nie zadawał. Jedno z nich dotyczy związków między kulturą, wiedzą i władzą w świecie, w którym zaangażowanie we własną kulturę musi z konieczności uwzględniać fakt, że bliźni żyjący tuż obok mogą być równie zaangażowani w swoją. Odmowa zdobycia się na neutralność wystarczającą do uznania cudzego zaangażowania może być pierwszym etapem cyklu przemocy: narastającego spiętrzenia wrogości, podejrzliwości i niechęci, które owocuje kumulacją energii i często, w dalszej perspektywie, jej rozładowaniem w postaci otwartego konfliktu z użyciem przemocy. Socjologia Eliasa, zdaniem Autorki, wyjaśnia zarówno pełzające wykluczenie, które zaczyna się od drobiazgów w rodzaju wyśmiewania odmiennego, regionalnego akcentu, a kończy się na segregacji, jak i wielkie, międzynarodowe konflikty kulturowe, etniczne i religijne, w cieniu których żyje dziś ludzkość.

Refleksja nad kapitalizmem w myśli społecznej często sprawia wrażenie protokołu śledztwa, którego celem jest wykrycie winnego stanu współczesnej cywilizacji. Najciekawsze jest przy tym to, że postawę sędziów śledczych przybierają nie tylko myśliciele z lewicowego nurtu krytyki globalizacji, ale również niekiedy autorzy deklarujący się po stronie przeciwnej: zwolennicy kapitalizmu i wolnego rynku, dostrzegający pewne zalety globalizacji społecznej i gospodarczej. Od takiej konstatacji zaczyna swoją rekonstrukcję etosu międzywojennego kupiectwa Marta Bucholc, wskazując na ciągłość konserwatywnej utopii w myśleniu o kapitalizmie. Barwny opis międzywojnia, ukazany przez pryzmat narzędzi teoretycznych z zakresu socjologii historycznej i socjologii wiedzy, stawia pytanie nie tyle o przeszłość, co o przyszłość kapitalizmu i jego społecznego znaczenia.