Helak Wiesław Bücher

W stronę Seretu to kolejna znakomita powieść Wiesława Helaka. O naszej najnowszej historii, o PRL jako rodzaju zemsty bolszewików za rok 1920, o niszczeniu narodowych elit przez komunistów. Ale to także książka uniwersalna: o szlachetności, o wielkiej miłości ojca do syna i syna do ojca, o miłości tragicznej i ponadczasowej. Miłości, która każe pokoleniom przekazywać i chronić wartości i dzięki tym wartościom trwać. To również powieść religijna: o poszukiwaniu Boga w czasie marnym. Jak zawsze u Helaka, jest tu mnóstwo odniesień muzycznych i malarskich. Są one piękne i ważne, bo tradycja jest w prozie autora W stronę Seretu fundamentem wolności i piękna. Są w tej powieści sceny świetne, zwłaszcza te związane z antykomunistycznym podziemiem, ta o spotkaniu w Tygodniku Powszechnym Jania z Turowiczem, w ogóle znakomicie pokazana jest Polska stalinowska, zwłaszcza że jest ona widziana z perspektywy ex-ziemianina, ex-oficera, wroga komunizmu i komunistów. Zahipnotyzował mnie również język tej powieści ma on w sobie wyzywająco niedzisiejszą powagę, a jego śpiewność nadaje losom bohaterów rodzaj patyny, głębi, ale i piękna.

Helak jest filmowcem, co znajduje odzwierciedlenie w budowie przez niego poszczególnych scen i epizodów. Jego bohaterowie to postaci wielowymiarowe, wyróżniające się odwagą, ale i umiłowaniem ojczyzny przy równoległej ciekawości świata. Zestawienie SCENARIUSZY SYBERYJSKICH Wiesława Helaka ukazuje też zasadniczą różnicę między Syberią rosyjską a Syberią sowiecką. Krzysztof Masłoń.

Triumf literatury polskiej. Swoją nową powieścią Wiesław Helak przywraca jej wielkość, bezpowrotnie zdawałoby się utraconą wraz z odejściem w przeszłość Sienkiewicza i Reymonta, Żeromskiego i Orzeszkowej. Do tej ostatniej pisarz nawiązuje wprost tytułem swojej książki, najprostszym z możliwych, a przecież mówiącym wszystko Nad Zbruczem. Odnalazł w niej Helak czysty, wręcz krystaliczny ton polszczyzny, stylistyką wywodzący się od Jana Kochanowskiego i Biblii Jakuba Wujka. Ewangeliczna nuta pobrzmiewa tu zresztą co i rusz; jeśli ktoś nie wiedział, co to jest literatura katolicka i czym być może w najwspanialszych swoich porywach, to teraz już wie. Wiesław Helak opowiada o Polsce, której nie było, która istniała jedynie w pamięci i w snach naszych przodków, a której bronili przed rosyjską, a później sowiecką przemocą, przed terrorem germanizacji, ale i wynarodowieniem, do czego zachęcał trzeci z zaborców austriacki, może najbardziej podstępny. Opowiada o determinacji i heroizmie tych, o których Zygmunt Krasiński przedwcześnie, ale jednak proroczo napisał, że zniknęli z powierzchni ziemi i wielkie milczenie jest po nich. Otóż, Helak milczenie to przerywa. Nieprzypadkowo sytuując fabułę swej powieści u stóp Okopów Świętej Trójcy. W trakcie lektury Nad Zbruczem nie natrafimy na choćby jeden fałszywy ton. Zgodnie z dewizą ojca Konstantego, bohatera powieści podporządkowana jest ona dwu zasadom: harmonii i piękna. Dobro nazywane jest tu po imieniu, podobnie jak zło; o żadnych relatywizmach czy względach poprawnościowych nie ma mowy. Kto to powiedział? Jestem Polakiem więc mam obowiązki polskie; są one tym większe i tym silniej się do nich poczuwam, im wyższy przedstawiam typ człowieka. No więc, Nad Zbruczem jest książką o dążeniach do osiągnięcia możliwie najwyższego stopnia człowieczeństwa. Na drodze tej Konstanty upada, lecz podnosi się, ponosi klęski, by w rezultacie zwyciężyć, dokonuje błędnych wyborów, ale potrafi winy te odkupić. Od lat nie odezwał się w naszej literaturze tak donośny głos. Krzysztof Masłoń

Tchnienie to powieść sięgająca głęboko do najlepszych tradycji romantyzmu polskiego. W niezwykle sugestywnej literacko formie Autor ukazuje dzieje niemałej części pokolenia urodzonego w latach 40. XX wieku, pokolenia ludzi odrzuconych w PRL-u i bezwzględnie niszczonych. Naznaczony tragizmem losu ojca, oficera AK, którego zamordowali służalcy Stalina, syn jego, bohater opowieści całe swoje życie zamienia w niezłomną walkę o niepodległość. To opowieść o łańcuchu pokoleń wyklętych, zapisanych w białej księdze narodowego doświadczenia – których nie pokona obca siła ani sprzedajna część współobywateli. Przejmująca historia o wierności do końca i tchnieniu Najwyższego.

Lwowska noc ukazuje martyrologię miasta. I męczeństwo ludzi. Tych, których naprędce zakopano w gigantycznych dołach, by kolejny, niemiecki okupant Lwowa mógł z dumą oznajmić, że miasto jest „Juden frei!”; tych, których zakatowano w więzieniach i siedzibach Gestapo i NKWD; elitę miasta rozstrzelaną przez Niemców na Wzgórzach Wuleckich; ofiary najstraszliwszych mordów dokonanych przez, teoretycznych, współgospodarzy tej ziemi: Ukraińców. Ta powieść, w której prawdziwe jest każde słowo, każda litera rozrywa serce, a sceny mordu rodziny głównego bohatera Lwowskiej nocy nie śmiałbym porównać do żadnej innej w literaturze polskiej. Ostrzegam: lektura jest bolesna. I obowiązkowa. ~ Krzysztof Masłoń