Magdalena Grochowska Bücher

Epicko zakrojona opowieść o Jerzym Giedroycu, jego pokoleniu i formacji intelektualnej, Instytucie Literackim i „Kulturze”. Magdalena Grochowska pasjonująco pisze o sile promieniowania paryskiego miesięcznika i gronie jego twórców. Osoba Redaktora i jego dzieło to, jak zauważa autorka, temat- labirynt, budowla wielopiętrowa, wędrówka w czasie i przestrzeni – od międzywojnia w wiek XXI, podróż poprzez literaturę i koncepcje polityczne, podróż po wielu kontynentach, wędrówka między Wschodem i Zachodem. Książka zdobyła m.in. Nagrodę Historyczną tygodnika „Polityka”, nagrodę miesięcznika „Odra” oraz „Nike” czytelników.

Paweł Hertz pisarz, więzień sowieckich łagrów, mistrz młodego pokolenia narodowych konserwatystów. Dymitr Fiłosofow uchodźca z Rosji bolszewickiej w międzywojennej Warszawie, krytyczny przyjaciel Polaków. Jerzy Stempowski emigrant w Bernie, autor paryskiej Kultury, przenikliwy obserwator cywilizacji. Helmuth von Moltke arystokrata stracony w Berlinie za działalność w antynazistowskim Kręgu z Krzyżowej. Punktem stycznym tych biografii jest katastrofa doświadczenie rozpadu starego świata w XX wieku i dźwigania go od nowa. Ramą Europa w kleszczach totalitaryzmów. Losy bohaterów i ich sfery duchowe rosyjskość, polskość, żydowskość, niemieckość, Wschód i Zachód przenikają się. Kanwę opowieści stanowią srebrny wiek kultury rosyjskiej; idee kręgu filozoficznego Stefana Georgego oraz rewolucji konserwatywnej w Republice Weimarskiej; laicki humanizm; dzisiejszy neokonserwatyzm i chrześcijaństwo o różnych twarzach. Pod piórem autorki postaci przekraczają swój czas historyczny. Ich samotny sprzeciw, ich poszukiwanie sacrum, intensywne przeżycie miłości, także homoseksualnej, zbliżają ich do problemów współczesności. Ich wybory moralne i polityczne w zderzeniu z tu i teraz zyskują wymiar uniwersalny. Książka przenikliwie mądra i pełna złych przeczuć. Pisana lekko, z elegancką precyzją, formą eseju góruje nad biografistycznym przyczynkiem do dziejów totalitaryzmu. To nie tyle portrety postaci, ile postawy intelektualnego oporu wśród zbiorowego szaleństwa: przeciwko nicości, pod groźbą unicestwienia. Grochowska ma nie tylko erudycję, ale też rzadki dar głębokiego czytania tekstów sprzed kilku pokoleń, które w tej lekturze nabierają przeraźliwej aktualności.

Na pytanie: „Kim jesteś?”, Tadeusz Różewicz odpowiedział przed laty: „Kto mnie uważnie czyta, ten wie”. Z jego utworami w ręku Magdalena Grochowska podąża za nim przez krajobrazy, wśród których wzrastał, przez idee, które go kształtowały, i przez historię, która przełamała jego los. W pierwszym tomie reporterskiej biografii poety autorka wnika w dzieje rodziny. Rekonstruuje okoliczności, w jakich żydowska dziewczynka – matka Różewicza – opuściła swe gniazdo, a później wymknęła się Zagładzie. Odtwarza dramat żołnierza AK, którego presja polityczna uczyniła dezerterem. I dramat człowieka poparzonego wojną, który zrewolucjonizował polską poezję, choć „po Auschwitz” miała zamilknąć. Grochowska opowiada czule o jego powrocie do życia w latach krakowskich i gliwickich, o Różewiczu mężu, ojcu, synu. Ukazuje uwikłanie w socrealizm i uwolnienie, narodziny Różewicza dramatopisarza. Magdalena Grochowska nie odpowiada wprost na pytanie o to, jakim był człowiekiem, ale odsłania jego nieznane dotąd twarze.

Zbi�r portret�w wybitnych intelektualist�w i tw�rc�w, przewodnik�w kilku pokoleń polskiej inteligencji. Pod pi�rem autorki ? ani herosi, ani pomniki, ani monolity. Błądzą, grzeszą, cierpią, kochają, puchną z pychy i schną z tęsknoty za bliskością. W kleszczach historii ? i własnej neurozy ? upadają i podnoszą się z upadku. Tadeusz Kotarbiński, Maria i Stanisław Ossowscy, Witold Kula, Nina Assorodobraj, Klemens Szaniawski ? ich hasłem jest wezwanie Ossowskiego: ?Pracownik naukowy to taki człowiek, do kt�rego zawodowych obowiązk�w należy brak posłuszeństwa w myśleniu?. Jan J�zef Lipski ? ambasador marzeń o świecie sprawiedliwym. Ksiądz Adam Boniecki i J�zefa Hennelowa ? dobre twarze Kościoła i chrześcijaństwa. I czarodzieje teatru: Leon Schiller, Stefan Jaracz i Janusz Warmiński, Bohdan Korzeniewski. Rozdarci między komunizmem a krucyfiksem, romantyzmem a racjonalizmem. Gustaw Holoubek, Tadeusz Łomnicki, Halina Mikołajska. Uwikłani w politykę, w partię, w opozycję. Kazimierz Dejmek, Konrad Swinarski. Odsłaniający brzydotę i piękno w człowieku ? bez obrzydzenia, z czułością. Dziś, w czasach łatwych potępień i szybkiej drwiny, taniej odwagi i pogoni za sukcesem bohaterowie książki Magdaleny Grochowskiej każą nam zatrzymać się i zadać sobie kilka trudnych pytań. O sens, o szczęście, o Boga, o Polskę, o to, jakiego świata chcemy i jak istnieć w świecie. Życie dopisało w ostatnich latach zadziwiające puenty do ich los�w. Można je znaleźć w niniejszym, nowym wydaniu.

Był naprawiaczem Marksa, pięknoduchem, pseudohumanistą (wedle Adama Schaffa, ideologa marksistowskiego; 1947). Paszkwilantem, którego teorie kryją zatrute żądło antyradzieckie (zdaniem Witolda Wudla z kryptokomunistycznego skrzydła PPS; 1948). Myślącym kretynem (Andrzej Kijowski, 1970). Błędnym rycerzem budownictwa socjalistycznego (ks. Józef Tischner, lata 70.). Reprezentantem pięknej, szlachetnej niemożności polskiej (Tadeusz Konwicki, 1976). Człowiekiem niezłomnym, zarazem umiarkowanym (Alain Touraine, socjolog, 1989). Człowiekiem w błędzie, zarazem uczciwym (Krzysztof Zanussi, 1994). Chodzącym okrągłym stołem (Andrzej Mencwel, antropolog kultury, 1994). Socjalistą – papistą (sam o sobie w latach 80.). – jeden z pokolenia wojennego. Socjolog i myśliciel społeczny. Intelektualista Jan Strzelecki zaangażowany w politykę. Taternik. Badacz postaw etycznych. Autor refleksji moralnych, zagęszczonych słowami: braterstwo; sprawiedliwość; miłość; godność; człowiek. Autorka jego biografii wyznaje: „Napisałam tę książkę na przekór drapieżnym czasom. Niech Jan Strzelecki opowie nam o braterstwie i solidarności. O swej utopii lewicowo-humanistycznej. Napisałam ją, by z postaw okresu PRL-u wydobyć odcienie szarości, wbrew dzisiejszym upodobaniom do krzywdzących kontrastów w obrazie tamtego świata i wbrew skłonnościom do potępień. Los Strzeleckiego skupia dramatyczne wątki historii Polski w XX wieku, spośród których rozprawa z lewicą socjalistyczną należy do kluczowych. Opisując ten proces pragnęłam odsłonić pasma biografii niesłusznie zapomnianych.”