Biliński Piotr Bücher

Władysław Konopczyński to ojciec założyciel nowoczesnej historiografii XVIII wieku, znawca archiwaliów tego okresu na niespotykaną skalę, autor z górą 60 książek naukowych, twórca Polskiego słownika biograficznego, promotor 46 doktorów, działacz polityczny Narodowej Demokracji i poseł na Sejm II Rzeczypospolitej, aktywny członek wielu gremiów społeczności historyków, więzień Sachsenhausen, inspirujący kolegów z Sonderaktion Krakau do wytrwania, nauczyciel na tajnym Uniwersytecie Jagiellońskim, badacz niepokorny wobec narzucanego siłą marksizmu i niezłamany przez PRL-owskie prześladowania, doprowadzone do granicy, której wreszcie nie wytrzymało serce. Objęcie całości biografii archiwożercy Piotr Biliński zawdzięcza najpierw wieloletniemu trudowi wczytywania się w prowadzone przez Konopczyńskiego przez całe dorosłe życie Dziennik (167 zeszytów). To on tworzy szkielet chronologiczny książki. Ale podziw wzbudza również obfitość faktów, zaczerpniętych z poszukiwań śladów tytułowego bohatera w kolejnych archiwach. Biograf wędrował w ich tropieniu od Krakowa po Warszawę, Wrocław, Poznań, Łódź i Toruń, przejrzał zbiory rękopisów we Lwowie, Wilnie, Paryżu i Londynie, korzystał wreszcie z archiwaliów rodzinnych Konopczyńskich w Gliwicach i Warszawie, a także z relacji ustnych rodziny historyka. Nie rezygnując z krytycznego dystansu badacza, Piotr Biliński stworzył książkę, w której obok bogactwa informacji czytelny jest ogromny szacunek dla bohatera dzieła. Jest ono godne tej rangi historyka i człowieka, jakim był Władysław Konopczyński. prof. dr hab. Zofia Zielińska Dr hab. Piotr Biliński, profesor nadzwyczajny na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Historyk historiografii, nauki i kultury, badacz historii Polski XIX i XX wieku. Autor biografii Feliksa Konecznego, Stanisława Kutrzeby i monografii rodu Moszyńskich herbu Nałęcz. Członek Polskiego Towarzystwa Historycznego, Polskiego Towarzystwa Nauk Politycznych i Towarzystwa Historiograficznego. Publikuje także na łamach Kwartalnika Historycznego, Dziejów Najnowszych, Odrodzenia i Reformacji w Polsce oraz Acta Poloniae Historica.

Niniejsza praca jest rezultatem bardzo solidnej kwerendy archiwalnej oraz bibliotecznej. Piotr Biliński, poszerzając znacząco naszą wiedzę o postaci głównego bohatera, kreśli zarazem interesujący obraz krakowskiego środowiska naukowego w okresie międzywojennym: opowiada o stosunkach międzyludzkich, światopoglądach, postawach i zaangażowaniu politycznym krakowskich uczonych. Autor poświęca wiele uwagi wydarzeniom z 1945 roku, kiedy Kutrzeba zgodził się na wyjazd do Moskwy, gdzie wziął udział w rokowaniach mających na celu utworzenie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej. Piotr Biliński taktownie wspomina ten epizod, podkreślając, że świadczy on o politycznej naiwności bohatera pracy, lecz w najmniejszym stopniu nie kompromituje go moralnie. Opisując życie wybitnego przedstawiciela polskiej inteligencji, prezentuje bogaty materiał źródłowy do dziejów tej warstwy społecznej w dwudziestowiecznej Polsce. Prof. dr hab. Maciej Janowski

Trudno o lepszy wybór tematu monografii w roku obchodów stulecia odzyskania niepodległości Polski. Profesor Wacław Tokarz był historykiem wojskowości, którego interesowała głównie walka narodu o odzyskanie własnego, niepodległego państwa. Jego ciekawe życie oraz doniosłe osiągnięcia naukowe zostały rzetelnie scharakteryzowane w książce Piotra Bilińskiego, którą warto polecić nie tylko fachowym badaczom przeszłości, ale także czytelnikowi zainteresowanemu dziejami Polski końca XIX i pierwszej połowy XX wieku.

Adam Vetulani (1901–1976), profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i sekretarz generalny Polskiej Akademii Umiejętności, zajmował poczesne miejsce w krakowskim środowisku naukowym już przed II wojną światową. Miał opinię godnego następcy Oswalda Balzera i Stanisława Kutrzeby. Jako wybitny historyk prawa polskiego i kanonicznego cieszył się autorytetem wśród uczonych europejskich i amerykańskich, do których zaliczali się: Gabriel Le Bras, Stephan Kuttner, Jean Gaudemet, René Metz i Gérard Fransen. Uznawany przez uczestników swego seminarium za niezrównanego mistrza, we wspomnieniach niektórych z nich jawił się równocześnie jako warsztatowy rygorysta. Do jego uczniów należeli znakomici historycy prawa: Wacław Uruszczak, Stanisław Grodziski, Stanisław Płaza, Ludwik Łysiak, Wojciech Bartel i Stanisław Roman. Pomimo niekwestionowanych sukcesów naukowych życie Vetulaniego obfitowało w tragiczne wydarzenia: w czasie II wojny światowej przez ponad pięć lat był internowany w Szwajcarii, na skutek bombardowania jego żona, Irena z Latiników, zmagała się z trwałym kalectwem, a w 1965 roku zginął młodszy syn uczonego – Jan. W okresie komunistycznego zniewolenia Vetulani podejmował próby obrony autonomii nauki, między innymi walczył o odtworzenie Wydziału Teologicznego na Uniwersytecie Jagiellońskim i uczestniczył w zabiegach o reaktywację Polskiej Akademii Umiejętności. Nie zaskakuje więc, że był stale inwigilowany przez bezpiekę, która uniemożliwiała mu wyjazdy na zagraniczne konferencje i kongresy naukowe, ze szkodą dla pozycji Polski w akademickich kręgach Europy Zachodniej.

Wanda Pełczyńska (z domu Filipkowska) była działaczką niepodległościową i polityczną, dziennikarką i sufrażystką. Od 1913 roku należała do Polskich Drużyn Strzeleckich. Jako komendantka kurierek Frontu Litewsko-Białoruskiego uczestniczyła w wojnie polsko-bolszewickiej. W dwudziestoleciu międzywojennym pełniła m.in. funkcję redaktor naczelnej „Bluszczu” i „Kobiety Współczesnej”, posłowała na Sejm IV kadencji. W czasie II wojny światowej była więziona przez NKWD, należała do Armii Krajowej. Na emigracji w Londynie razem z mężem współtworzyła Studium Polski Podziemnej, zajmujące się archiwizowaniem i badaniem akt dotyczących AK i przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. Kontynuowała działalność publicystyczną, nie stroniąc od komentowania bieżących zagadnień politycznych oraz dziejów niemieckiej i sowieckiej okupacji Polski. To skazywało ją w PRL-u na niepamięć. W ostatnich dekadach znacząco wzrósł udział kobiet w polskim życiu publicznym. Wandę Pełczyńską z pewnością można uznać za prekursorkę tych zmian w wielu jego dziedzinach. Jednocześnie jej biografia splotła się z najbardziej dramatycznymi wydarzeniami XX-wiecznej historii Polski. Książka ta, oparta na szerokich badaniach źródłowych, jest ważnym krokiem w przywracaniu pamięci o tej fascynującej postaci. Wartość książki wynika w moim przekonaniu z dwóch powodów. Po pierwsze, jest to biografia bardzo ciekawej a mało znanej osobistości. Po drugie, biografię tę można uznać za wręcz modelowe studium pewnego typu polskiej inteligencji, który można określić jako „pepeesowsko- niepodległościowy”. prof. dr hab. Maciej Janowski